Türk Tabipleri BirliÄŸi web sayfasından 29/06/2022 tarihinde “Tekrarlıyoruz, Hekimlik Andı Cenevre Bildirgesi’ne Uygun Okunmalıdır” baÅŸlıklı açıklamada (https://www.ttb.org.tr/765yj51); “…Selçuk Üniversitesi yönetiminin düzenlenecek mezuniyet töreninde yeni mezun meslektaÅŸlarımıza Dünya Tabipler BirliÄŸi’nce belirlenmiÅŸ olan ‘Hekimlik Andı’ndan farklı bir andı okutacağı yönünde bir kararı olduÄŸu bilgisi bugün sabah saatlerinde tarafımıza ulaÅŸmıştır…” ve “…fakülte yönetimlerimizi yeryüzündeki tüm hekimler için ortak ve baÄŸlayıcı olan Cenevre Bildirgesi metnine sadık kalmaya davet ediyoruz.” ÅŸeklinde yayın yapılmıştır. Türk Tabipler BirliÄŸinin bir yemin metni dayatarak “bu yemin edilmediÄŸi takdirde meslekten men cezası verilmesi ya da ülke dışında çalışma izni verilmemesi” gibi haddi aÅŸan ve gerçekle baÄŸdaÅŸmayan ifadelerle hekim bilim insanlarını tehdit etmesi ve öÄŸrencileri olaylı ve alternatif bir yemin töreni için provoke etmesi kabul edilemez. Tüm hekim meslektaÅŸlarımızı, tıp fakültesi öÄŸrencilerini ve kamuoyunu bilgilendirmek için aÅŸağıdaki açıklamaların yapılması ve görüÅŸlerimizin paylaşılması gereÄŸi duyulmuÅŸtur.

Türk Dil Kurumu sözlüÄŸünde ant (yemin) kelimesinin karşılığı; “Tanrı'yı veya kutsal bilinen bir kiÅŸiyi, bir ÅŸeyi tanık göstererek bir olayı doÄŸrulama” olarak yer almaktadır. Hekimler ise tarih boyunca toplumla kendi aralarındaki sınırların belirlenmesi, topluma güven vermek ve bir yerde toplumdan gelebilecek olan zararlara karşı kendilerini korumak için ant içmiÅŸlerdir ve de içmektedirler (1). Hekim antları hekimliÄŸi etkilediÄŸi gibi, kendileri de yaÅŸam buldukları toplumlardan etkilenerek deÄŸiÅŸime uÄŸramışlardır (2).

Hipokrat Yemini ya da Hekimlik Andı, kanunlarımızda yer alan devlet memuru yemini (Devlet Memurları Kanunu Madde 6), askerlik yemini (Türk Silahlı Kuvvetleri Ä°ç Hizmet Kanunu Madde 37), avukatlık yemini (Avukatlık Kanunu Madde 9), bilirkiÅŸi yemini (Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 64) gibi yasal bir düzenlemeye tabi deÄŸildir. Ülkemizde, mezuniyet törenlerinde bir ritüel olarak yemin yaptırılıyor olsa da yeminin ÅŸekline iliÅŸkin yasal bir düzenleme olmadığı gibi, mezun olabilmek için yemin zorunluluÄŸu da bulunmamaktadır.

Ne ülkemizde ne de dünyadaki tıp fakültelerinde yapılan mezuniyet törenlerinde ortak bir yemin metni kullanılmamaktadır. 2017 yılında Cenevre Bildirgesi’nin Dünya Tabipler BirliÄŸi (DTB) tarafından yürütülen güncelleme sürecinde, üye birlikler arasında yapılan araÅŸtırmaya göre DTB Cenevre Bildirgesi’nin dünya çapında mezuniyet törenlerindeki yeminlerde kullanılma oranı kabaca dörtte birdir (%25). Türkiye’de güncel bir veri olmamakla birlikte, hemen her fakültenin mezuniyet töreninde yemin etme geleneÄŸinin bulunduÄŸu, bununla birlikte kullanılan metinlerin çok farklı olabildiÄŸi ve bu metinlerin büyük oranda ‘Hipokrat Yemini’nin versiyonları olduÄŸu söylenebilir (3).

ABD ve Kanada’da bulunan tıp fakültesi dekanları ile 2009 yılında yapılan bir anket çalışmasında; 98 fakülteden %33,3’ünde Hipokrat Yemini’nin modifiye edilmiÅŸ ÅŸekli kullanılırken, Cenevre Bildirgesi’nin yalnızca %15,6 oranında kullanıldığı belirlenmiÅŸtir (4).

Dünyanın en iyi tıp fakülteleri arasında yer alan Harvard Tıp Fakültesi’nin 2019 yılı yemin metni Cenevre Bildirgesi’nden büyük oranda farklıdır (https://hms.harvard.edu/news/oath-class-2019).

Ülkemizin önde gelen, köklü tıp fakültelerinde 2018 yılından sonra kullanılmış hekim antları arasında bile önemli farklar bulunmaktadır. Ülkemizde bulunan tıp fakültelerinde kullanılmış çok farklı yemin metinlerine internet üzerinden ulaÅŸmak mümkündür.

Hekimlik Yemini, hekimlerin altı yıllık tıp eÄŸitimini veren tıp fakülteleri tarafından, mezuniyet törenlerinde hekimlik geleneÄŸinin bir parçası olarak, ülkelerin ve tıp fakültelerinin çaÄŸdaÅŸ tıp etiÄŸi ve evrensel insanlık deÄŸerleri ve ilkelerini gözeterek hazırladıkları çok çeÅŸitli metinler kullanılarak yaptırılmaktadır.

Türk Tabipleri BirliÄŸi, DTB tarafından yayınlanan ve yalnızca tavsiye niteliÄŸinde bir Hekimlik Yemini metni olarak deÄŸerlendirilebilecek Cenevre Bildirgesi’nin ülkemizdeki tıp fakültelerinde kullanılmasını önerebilir, ancak bu metnin kullanılmasını dayatmamalı, zorlamamalı, tıp fakültelerini ve tıp fakültesi öÄŸrencilerini bu metnin kullanılması yasal olarak zorunluymuÅŸ gibi yanlış yönlendirmemelidir. Üniversiteler YÖK’e baÄŸlı kurumlar olduÄŸundan, TTB bu konuda bir standardizasyon saÄŸlanması için YÖK ile görüÅŸmeli ve uygulama birlikteliÄŸinin saÄŸlanmasına çalışmalıdır. Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesinde yapılan mezuniyet töreni sonrasında yaÅŸanan olaylardaki gibi tıp fakültelerini tehdit ederek kaos oluÅŸturmamalı, kamuoyunu provoke etmemelidir. En son örnek TTB 74. Büyük Kongresinde yaÅŸanmıştır, ülkemizin bir bölgesi için Kürdistan ifadesinin kullanılmasına itirazımız divan heyeti ve MK üyeleri tarafından görmezden gelinmiÅŸtir. Anayasamızın 14. Maddesi uyarınca; Anayasa’da yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüÄŸünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve lâik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz. Türkiye Cumhuriyeti devletinin birliÄŸini ve bütünlüÄŸünü bozmaya yönelik egemenlik sınırları dâhilindeki topraklardan bir kısmını dahi ayırmaya dair faaliyet ve ibareler Türk ceza Kanununun 302. Maddesi kapsamında da suç teÅŸkil etmektedir. DüÅŸünce ve ifade hürriyeti kapsamında düzenlenen anayasal hakların devletin birlik ve bütünlüÄŸünü yok saymaya veyahut bir kısmını ötekileÅŸtirmeye mahal verilecek ÅŸekilde kullanılması kabul edilemez. TTB dayatma, tehdit ve provokasyonları bırakarak hekim hakları ile ilgilenmelidir.

Oda baÅŸkanımızın katıldığı Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Mezuniyet Töreni’nde hiçbir zorlama olmaksızın 2015 yılından beri mezuniyet törenlerinde kullanılmakta olan metin ile yemin yaptırılmıştır (https://www.youtube.com/watch?v=gnkXRlGcPzw).

Tüm hekim meslektaÅŸlarımıza, tıp fakültesi öÄŸrencilerine ve kamuoyuna saygıyla duyurulur.

Konya Tabip Odası Yönetim Kurulu

Kaynaklar:

1-Şahinoğlu Pelin S. Hekim andının evrimi. T Klin Tıbbi Etik 1994;2:3-7.

2-Ä°lgili Ö, ÅžahinoÄŸlu S, Acıduman A, Tuzcu K, Åžems Åž. Ä°slam dünyasında hekim andı uygulaması ve Hipokrat Andı’nın izleri (Ä°slam dünyasında hekim andı). Lokman Hekim Dergisi 2016;6(3):137-149.

3-Civaner MM. Evrensel meslek ahlakı kuralları / “Hekimlik And”ını güncelleme çalışmaları. Toplum ve Hekim. 2017;32(6):469-474.

4-Crawshaw RS, Foster BA, Iles-Shih M, Stull, J. The uses of medical oaths in the twentyfirst century. The Pharos. 2016 Spring:20-25.

5-OÄŸuz Y. Hekim Andı ve Benzeri Metinler (EleÅŸtirel bir yaklaşımla). Ä°çinde: Arda B, OÄŸuz Y, ÅžahinoÄŸlu Pelin S. ed. Deontoloji. Ankara: Antıp Yayınları; 1999. s: 1-11.